Πόρτα-Παναγιά

Πόρτα-Παναγιά
Βυζαντινός ναός της Θεσσαλίας, 20 χλμ. περίπου ΝΔ των Τρικάλων, κοντά στο χωριό Πύλη, στη δεξιά όχθη του χειμάρρου Πορταϊκού, ανάμεσα στα λίγα σπίτια του παλιού οικισμού Πόρτα, που καταστράφηκε το 1822. Η εκκλησία αυτή ήταν το καθολικό ενός πλούσιου μοναστηριού αφιερωμένου στην Παναγία την «Ακαταμάχητον» και είχε χτιστεί, όπως μαρτυρούν τα υπολείμματα αρχαίου οικοδομικού υλικού στη θέση προχριστιανικού ιερού. Σύμφωνα μ’ ένα σημείωμα σε κώδικα του 1788 της μονής Αγίου Παντελεήμονα του Αγίου Όρους, η μονή της Πόρτα-Παναγιάς ιδρύθηκε το 1283 από το σεβαστοκράτορα και διοικητή της Θεσσαλίας Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα. Ο κτήτορας και άλλοι ευσεβείς αφιερωτές δώρισαν κατά καιρούς στο μοναστήρι πολλά κειμήλια και κτήματα, που οι μοναχοί φρόντισαν και τα διασφάλισαν με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας η πλούσια αυτή μονή διαλύθηκε και τα ιερά σκεύη μεταφέρθηκαν στο γειτονικό μοναστήρι του «Δουσίκου». Από το μοναστηριακό συγκρότημα διατηρήθηκε μόνο το καθολικό που, μετά τη διάλυση της μονής εξακολούθησε να λειτουργεί ως εφημεριακός ναός του χωριού Πόρτα. Το 1854 ή 1855 έπεσε η θολωτή στέγη του μεσαίου κλίτους, αλλά οι κάτοικοι της Πόρτας γρήγορα επισκεύασαν τη ζημιά. Τα τελευταία χρόνια έγιναν ειδικές εργασίες για την προστασία του μνημείου από τα νερά του χειμάρρου Πορταϊκού, που συχνά κατέκλυζε το ναό, συντηρήθηκαν συστηματικά τα ψηφιδωτά και καθαρίστηκαν οι τοιχογραφίες. Η Πόρτα-Παναγιά αποτελείται από τον κυρίως ναό και τον εξωνάρθηκα. Ο κυρίως ναός είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική σταυρεπίστεγη, φέρει δηλαδή μπροστά από το ιερό μια εγκάρσια καμάρα που διακόπτει τις άλλες και σχηματίζει στη στέγη έναν ύπτιο σταυρό. Ο εξωνάρθηκας, που είναι προσκολλημένος στα δυτικά του κυρίως ναού, έχει τη μορφή μονόχωρου σταυρικού ναού με τρούλο. Eξωτερικά η Πόρτα-Παναγιά διακρίνεται για την επιτυχημένη αναζήτηση πλαστικότητας –ποικιλία στο ύψος των στεγών, εγκάρσια καμάρα, υπερύψωση αετωμάτων κλπ.–, την ενδιαφέρουσα τοιχοδομία και τα ωραία κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Στο εσωτερικό διασώζεται το μαρμάρινο τέμπλο με πλούσια γλυπτική διακόσμηση, ένα από τα αρχικά κιονόκρανα, αρκετές από τις αρχικές τοιχογραφίες –κυρίως στο ιερό– και δύο ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας, Αυτές βρίσκονται στις παραστάδες του τέμπλου και είναι τοποθετημένες σε αντίστροφη θέση, δηλαδή αριστερά ο Χριστός και δεξιά η Παναγία. Οι μορφές είναι μετωπικές, όρθιες και ολόσωμες. Είναι σύγχρονες με το μνημείο –τέλη 13ου αι.– και αποτελούν ένα από τα λίγα δείγματα της τέχνης του ψηφιδωτού της τελευταίας περιόδου της βυζαντινής τέχνης. Η Πόρτα-Παναγιά, καθολικό του μοναστηριού της «Παναγίας Ακαταμάχητου», είναι ένα από τα πιο αξιόλογα βυζαντινά μνημεία του ελληνικού χώρου. Γενική άποψη του παλιού μοναστηριακού χώρου, μέσα στον οποίο σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό του, η Πόρτα-Παναγιά. Η ψηφιδωτή παράσταση της Παναγίας βρεφοκρατούσας (13ος αιώνας) από το ναό της Πόρτα - Παναγιάς στη Θεσσαλία.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Look at other dictionaries:

  • Βυζαντινή αυτοκρατορία — I Β.α., ή αλλιώς Μεταγενέστερο Ρωμαϊκό ή Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, αποκαλείται συμβατικά το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πρωτεύουσα του τμήματος αυτού, που μετά την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους συνέχισε περίπου για έντεκα… …   Dictionary of Greek

  • Ελλάδα - Τέχνη (Βυζάντιο) — Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ Για τους περισσότερους ανθρώπους το Βυζάντιο αντιπροσωπεύει ένα κράτος που επέζησε για σχεδόν 1.200 χρόνια και συνέβαλε σημαντικά στη διάδοση του χριστιανισμού και στη διαφύλαξη του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πνεύματος. Για… …   Dictionary of Greek

  • Τρίκαλα — I Πόλη της δυτικής Θεσσαλίας, πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού και της ομώνυμης επαρχίας. Χτισμένη στο κένρο της δυτικής λεκάνης της Θεσσαλίας, που ονομάζεται πεδιάδα των T., διαρρέεται από τον παραπόταμο του Πηνειού Ληθαίο, ο οποίος με τις… …   Dictionary of Greek

  • Ιταλία — Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Ιταλίας Έκταση: 301.230 τ. χλμ. Πληθυσμός: 56.305.568 (2001) Πρωτεύουσα: Ρώμη (2.459.776 κάτ. το 2001)Κράτος της νότιας Ευρώπης. Συνορεύει στα ΒΔ με τη Γαλλία, στα Β με την Ελβετία και την Αυστρία, στα ΒΑ με τη… …   Dictionary of Greek

  • Θεσσαλονίκη — I (4ος αι. π.Χ.). Κόρη του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας και της συζύγου του Νικησίπολης, αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύζυγός της υπήρξε ο Κάσσανδρος, από τον οποίο απέκτησε τρεις γιους: τον Φίλιππο, τον Αντίπατρο και τον Αλέξανδρο. Τη σκότωσε ο… …   Dictionary of Greek

  • Καστοριά — Πόλη (υψόμ. 700 μ., 14.813 κάτ.) και πρωτεύουσα του νομού Καστοριάς. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νομού, στην ανατολική όχθη της ομώνυμης λίμνης. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου. Η Κ. είναι χτισμένη στο δυτικό τμήμα της μικρής χερσονήσου… …   Dictionary of Greek

  • Μιχαήλ Άγγελος — I Όνομα δύο δεσποτών της Ηπείρου. 1. Μ. Α’ Ά. Κομνηνός (12ος 13ος αι.). Ιδρυτής του δεσποτάτου της Ηπείρου, ενός από τα τρία ελληνικά κράτη που δημιουργήθηκαν μετά την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Φράγκους. Νόθος γιος του… …   Dictionary of Greek

  • κύπρος — I Νησιωτικό κράτος της ανατολικής Μεσογείου. Βρίσκεται Δ της Συρίας και Ν της Τουρκίας.Η Κ. είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου και ανήκει γεωγραφικά μεν στη Μικρά Ασία, πολιτικά όμως στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός της είναι 80% Ελληνοκύπριοι …   Dictionary of Greek

  • Γερμανία — Επίσημη ονομασία: Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας Προηγούμενη ονομασία (1948 90): Γερμανική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία (ή Δυτική Γερμανία) & Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία) Έκταση: 357.021 τ.χλμ Πληθυσμός: 82.440.309 κάτ. (2000) Πρωτεύουσα:… …   Dictionary of Greek

  • Μιστράς — I Βυζαντινή πολιτεία της Πελοποννήσου, έξι χιλιόμετρα ΒΔ της Σπάρτης, ερειπωμένη σήμερα, η οποία στάθηκε στο προσκήνιο της ιστορίας για δύο αιώνες και τα ερείπιά της αποτελούν πολύτιμη πηγή για τη γνώση της ιστορίας, της τέχνης και του πολιτισμού …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”